Yasalarla tanınan hakların kullanımı belirli sürelere bağlanmıştır.
Bu süreler niteliklerine göre hak düşürücü süre ve zamanaşımı süresi olarak ikiye ayrılır.
Hak düşürücü süre geçirilmiş ise bu hak bir daha kullanılamaz. Hakkın ileri sürüldüğü taraf itiraz etmese bile, hak düşürücü süre hakim tarafından kendiliğinden dikkate alınır.
Zamanaşımı süresi ise hakkı eksik hale getirir. Zamanaşımı süresi geçirildiğinde hakkın ileri sürüldüğü taraf, süre itirazında bulunabilir. Ancak bu süre hakim tarafından kendiliğinden nazara alınamaz.
Hakların kullanımı sürelere bağlandığına göre, hakkın ne zaman kullanıldığının da belirlenebilmesi gerekmektedir.
Yasalarla belirlenen hakların kullanımı için yapılacak işlemler kayda geçirilmektedir. Kayda geçirildiği tarih işlemin yapıldığı tarihtir.
Örneğin bir davanın açılması dava dilekçesinin ilgili mahkemeye verilmesi ve dava harcının yatırılması ile gerçekleşir. Ya da bir icra takibine itiraz, itiraz dilekçesinin icra dairesine verilmesi ile gerçekleşir. Verilen dilekçeler derhal kayda geçirilir. Bu fiziki ortamda yapılan işlemdir ve süre açısından elbette mesai saatleri ile sınırlıdır.
Ülkemizde adli işlemler UYAP sistemi ile elektronik ortama taşınmıştır. Uyap sistemi mesai saatlerine bağlı olmaksızın kullanıma açıktır. Sistem üzerinden elektronik imza ile avukatlar günün her saatinde, mesai saatleri sonrasında da dilekçe verebilmekte, dava açabilmekte, harç ve masraf ödeyebilmektedirler.
Adliye vezneleri saat 16.00’da kapanmaktadır. Mesai saati de bundan bir saat sonra bitmektedir. Son güne kalan işlemlerin adliyede bu saatlerden sonra fiziken yapılması mümkün değildir. Ancak Uyap sistemi açıktır. Bu noktada yasalarla belirlenmiş sürenin son günü, mesai saatinden sonra yapılan işlemlerin hangi tarihte yapılmış sayılacağı önem taşımaktadır.
Hukuk Muhakemesi Kanunu bu konuya Elektronik işlemler başlıklı hükmü ile açıklık getirmiştir. İlgili hüküm gereğince elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre gün sonunda bitmektedir. İlgili yönetmelikte de elektronik ortamda yapılacak işlemlerin ertesi güne sarkmaması için saat 00.00’a kadar yapılması gerektiği belirlenmiştir.
Anılan hükümler gereğince yasal sürenin son günü mesai saatinden sonra, saat 00.00’a kadar elektronik ortamda yapılan işlemler süresinde kabul edilecektir. Düzenlemelere rağmen bu konu uygulamada tartışmalara yol açmış ve Yargıtay Nisan 2016 Tarihli kararında konuya açıklık getirmiştir. Karara konu olan olayda, dava açma süresinin son günü, mesai saatinden sonra elektronik ortamda dava açılmış, süresinde olmadığı belirtilerek yerel mahkemece reddedilmiştir. Yargıtay bu kararı bozarak, 00.00’a kadar açılan davanın süresinde olduğunun kabul edilmesi gerektiğini vurgulamıştır.
Gerçekte hiçbir hakkın kullanımı son güne bırakılmamalıdır. Ancak sürenin sonuna gelindiği fark edildiğinde dahi, konunun avukata intikal ettirilerek günün son saati olan 00.00’a kadar hakkın kullanımı sağlanmalıdır.
Mevzuatımızda uyap sistemi için yerini alan bu kararın, uyap dışındaki elektronik ortamlarda yapılacak işlemlerde de dikkate alınması gerekmektedir. Çünkü elektronik ortam artık bir yaşam gerçeğidir. Bu ortamda işlemler hiç kesintiye uğramaksızın sürdürülmelidir.
Hayırlı Bayramlar dilerim.