20. Mayıs 2016 tarihi itibariyle İş Kanunumuzun 14. maddesinde yapılan bir ekleme uzaktan çalışma hukuk sistemimize girmiştir.
Kanunumuzun tanımlaması ile uzaktan çalışma işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir.
İşin tamamının uzaktan yapılması mümkün olabileceği gibi bazı günler işin uzaktan yapılması, bazı günlerde işyerinde çalışma şeklinde programlanması mümkündür.
Uzaktan çalışmaya ilişkin yönetmelik henüz yayımlanmadığından uygulamada gelişecek sorunların nasıl çözüleceği belirsizdir. Bu yazımda, uzaktan çalışmaya ilişkin belirsizliklere kısaca değineceğim.
İş sözleşmesinde belirlenmediği halde haftanın belirli günleri tüm çalışanların uzaktan çalışma yaptığı işyerleri gittikçe yaygınlaşmaktadır. Bu durum işveren açısından işin sürdürülme maliyetini azaltmakla birlikte, çalışan açısından risk taşımaktadır. İşyerine gitmeyen çalışan, işini uzaktan sürdürdüğünü kanıtlamak zorunda kalabilecektir. Çünkü sözleşmeye göre uzaktan çalışma yoktur. Böyle durumlarda kısmi uzaktan çalışmanın çalışanlara yönelik toplu bir maille bildirilmesini istemekte yarar bulunmaktadır. İşveren mail adresinden gönderilen uzaktan çalışma bilgilendirmesi iş sözleşmesinin eki niteliğinde bir işveren talimatı yerine geçecektir. Böylece uzaktan çalışma yapmak üzere işyeri dışında olan çalışanın işe gelmediğinden söz edilemeyecektir.
Çalışma süresi genel anlamda çalışanın işyerinde geçirdiği süre ile ölçülmektedir. Uzaktan çalışmada çalışma süresinin neye göre belirlenecektir? Çalışanın günün her saati iş yapması beklenecek midir? Telefon ve maillerle gönderilen talimatları yerine getirdiğinde, toplam çalışma süresi fazla çalışmaya esas alınacak mıdır? Gece saatine denk gelen işlerin yapılması gece çalışması sayılacak mıdır? Henüz bu konuda hukuki bir düzenleme yoktur. Bu nedenle çalışanların uzaktan çalışarak ürettikleri işe ilişkin çalışma saatlerini çizelge olarak belirleyerek saklamalarında fayda görmekteyim.
İşveren açısından uzaktan yapılan çalışmalarda günlük çalışma süresinin gerçekten çalışma ile geçirilip geçirilmediğini denetlemek de bir sorun olacaktır. İşveren işin yapılma süresinin olağan süre olup olmadığı konusunda denetim yapmak isteyecek, işin olağandan uzun sürede yapılıyor olması halinde yasal haklarını kullanmak isteyecektir. İşyerinde geçerli disiplin hükümlerinin işyeri dışında uygulanması problemlere yol açacaktır.
Sürdürülmekte olan işin gizliliğinin nasıl sağlanacağı ve gizlilik ihlalinin belirlenmesi de ayrı bir sorundur. İşin sürdürülmesi işyeri dışına taştığında işyeri ve ticari sırlarının korunması daha zor ve riskli hale gelecektir.
İşin sürdürülmesi sırasında iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ayrı bir sorundur. İşyerinde risklerin belirlenmesi, risk analizleri yapılması ve iş güvenliği tedbirlerinin alınarak eğitim verilmesi mümkündür. Ancak işin uzaktan yapılması halinde işin nerede yapılacağı çalışanın kararına kalmaktadır. Bu durumda iş güvenliği nasıl sağlanacak, risk analizleri neye göre belirlenecektir? İşin sürdürülmesi sırasında meydana gelecek kazaların hangisi iş kazası olarak belirlenecektir? Çok basit bir örnekle, işyerinde bilgisayar kablosuna takılarak düşen ve yaralanan çalışanın başına gelen iş kazasıdır. Evinde uzaktan çalışanın bilgisayar kablosuna takılarak düşmesi ve yaralanması iş kazası mıdır? Evde ve işyerinde meydana gelen aynı olay işverenin kusur oranını değiştirecek midir? Örneğimizde düşen kişinin gözüne bir şey batarak malul kaldığı düşünüldüğünde, bu soruların cevapları daha önemli hale gelecektir. Evdeki çalışma sırasındaki iş kazası sayılırsa, bu kaza nedeniyle %10’u aşan maluliyet söz konusu ise SGK maluliyet aylığı bağlanacak, işveren de maluliyet aylığını aşan maddi tazminatlarla yükümlü olacaktır. İş kazası sayılmadığında %10’u aşan maluliyet oranının varlığı halinde koşulları uygunsa SGK maluliyet aylığı bağlanacak, ancak işveren zarardan sorumlu olmayacaktır. %10’un altında kalan maluliyet söz konusu ise çalışan kendi zararına kendisi katlanacaktır.
Görüldüğü üzere uzaktan çalışma çalışanlar ve işverenler açısından belirsizliklerle doludur. Bu belirsizlikler yönetmelik çıkana kadar sürecektir. İş sözleşmelerinde uzaktan çalışmayı düzenleyen hükümlere yer verilerek belirsizliklerin yok edilmeye çalışılmasında fayda vardır.
2018 yılı evimize, yurdumuza, dünyamıza barış getirsin.. Sağlıkla ve bol kısmetle..