Yargıtay’ın yurtdışında boşanan çiftlerin açacağı mal paylaşımı davalarında 10 yıllık zamanaşımının başlangıç tarihini değiştiren kararıyla çiftleri büyük bir tehlikenin beklediği belirtildi.
Yargıtay mal paylaşımında zaman aşımını değiştirdi. Yıllar önce boşanan çiftler bile karşı karşıya gelebilir.
Yargıtay’ın yurtdışında boşanan çiftlerin açacağı mal paylaşımı davalarında 10 yıllık zamanaşımının başlangıç tarihini değiştiren kararıyla çiftleri büyük bir tehlikenin beklediği belirtildi. Yargıtay 8. Hukuk Dairesi, yabancı ülkede boşanmış eşlerin, mal paylaşımı davalarına ilişkin zamanaşımı süresinin, yurtdışındaki boşanma davasının kesinleşmesi tarihinden itibaren başlamasına ilişkin içtihadını değiştirdi. Daire, zamanaşımı süresinin, yabancı ülkede verilen boşanma kararı ile ilgili Türk Mahkemeleri’nde verilecek tanıma-tenfiz kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlamasına karar verdi. Hukukçular yurtdışında verilen boşanma kararını Türkiye’deki mahkemelerde tanıma-tenfiz yoluyla tanınması için dava açmayanların boşanmadan 30-40 yıl sonra bile eşlerin birbirleri ile mahkemelerde karşı karşıya gelebileceğine dikkat çekti. Buna göre örneğin 20 yıl önce yurtdışında boşanan bir çift, Türkiye’de tanıma-tenfiz davası açmamışsa, bugünden itibaren bu davayı açtığında 10 yıllık zamanaşımı süresi tanıma-tenfiz kararının kesinleşmesi ile başlayacak.
İçtihat değiştirdi !
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi 16 Nisan 2015 tarihinde önemli bir içtihat değişikliğine gitti. Daire, bu tarihe kadar yabancı ülkede boşanmış eşlerin, mal rejiminin tasfiyesine dayalı alacaklarına ilişkin zamanaşımını süresini, yabancı ülkede verilen boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlatıyordu. Ancak, Daire bu tarihten itibaren söz konusu zamanaşımı süresinin, yabancı ülkede verilen boşanma kararı ile ilgili Türk Mahkemeleri’nde verilecek tanıma/tenfiz kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlatılmasına ilişkin kararlar verdi.
Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin son görüşünü değerlendiren İzmir Barosu avukatlarından Fatih Karamercan yabancı ülkede boşanan eşlerin, boşanma kararının verildiği yabancı ülkede başkaları ile evlenebileceğine dikkat çekerek “Yargıtay 8. Hukuk Dairesi’nin son görüşüne göre, önceki eş yabancı ülkedeki boşanma kararına ilişkin Türkiye’de tanıma/tenfiz davası açmadıkça mal rejiminin tasfiyesi dayalı alacaklara ilişkin zamanaşımı süresi işlemeyecek. Bu durumda yurt dışındaki eşlerden biri yabancı ülkede başka biriyle evlendikten sonra, örneğin, yabancı ülkedeki boşanmadan 30-40 yıl sonra bile, eşler birbirleri ile mahkemelerde karşı karşıya gelecektir. Başka bir ifadeyle burada bir nevi süresiz zamanaşımı ortaya çıkmaktadır” dedi.
Neden görüş değiştirdi ?
8. Hukuk Dairesi’nin 2015/8509 sayılı kararında yabancı mahkemelerce verilmiş ve kesinleşmiş boşanma ilamı hakkında, Türk mahkemelerince tanıma tenfiz kararı verilmedikçe eşlerin Türk kanunlarına göre boşanmış sayılmayacakları belirtilerek “Ara dönemde boşanmaya bağlı olarak Türkiye’de açılacak tazminat, nafaka ve mal rejiminin tasfiyesi gibi bazı dava haklarının kullanılması imkanı olmayacaktır. Başka bir anlatımla, bu ara dönemde açılan davaların, evlilik devam ettiğinden reddedilmesi gerekecektir” denildi. Kararda Daire’nin daha önceki kararlarındaki görüşünden neden vazgeçtiği de şöyle açıklandı:
“Önceki görüşün benimsenmesi durumunda; tanıma-tenfiz kararından önceki ara dönemde, taraflar boşanmaya bağlı diğer dava haklarını kullanamayacak, ancak zamanaşımı işlemeye devam edecektir. Zamanaşımı, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği tarihte başlayacağından, tanıma tenfiz kararından sonra açılacak davaların zamanaşımı süresinin geçmiş olması sonucu ile karşılaşılması kaçınılmaz olacaktır. Bu görüş, hak sahibinin haktan yararlanmasına izin vermeden, zamanaşımını başlatmak demektir ki; bu durum, hakkın özüne, hakkaniyete, toplum vicdanına ve adalete aykırıdır. Bu bakımdan Dairece görüş değişikliğine gidilerek, boşanmaya bağlı mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan alacak davalarında zamanaşımının başlangıç tarihinin, yabancı mahkeme ilamıyla ilgili tanıma/tenfiz kararının kesinleştiği tarih olarak kabul edilmiştir.”
Daire, 2015/13730 ve 2015/14155 K. sayılı davalarda da bu görüş doğrultusunda karar verdi.
________________________________________
T.C.
YARGITAY
Sekizinci Hukuk Dairesi
Esas No : 2015/3525
Karar No : 2015/8509
Tarih : 16.04.2015 ÖZET : KATKI PAYI ALACAĞI DAVASI
MAL REJİMİNİN TASFİYESİNE İLİŞKİN ALACAK DAVALARINDA ZAMANAŞIMI SÜRESİNİN BAŞLANGICI
DAVANIN SÜRESİNDE AÇILDIĞI
KARAR DÜZELTME İSTEĞİNİN KABULÜ
HÜKMÜN BOZULMASI GEREĞİ
İÇTİHAT METNİ
DAVA :
N. ile L. aralarındaki dava hakkında Ankara 11. Aile Mahkemesinden verilen 18.11.2011 tarih ve 722/1559 sayılı hükmün Daire'nin 09.04.2013 gün ve 2012/11493-2013/5223 sayılı ilamıyla onanmasına karar verilmişti. Davacı vekili tarafından süresinde kararın düzeltilmesi istenilmiş olmakla; dosya incelendi, gereği düşünüldü:
KARAR :
Davacı, evlilik birliği içerisinde edinilen 911 ada 34 parselde kayıtlı 8 ve 9 nolu bağımsız bölümler ile davalı adına Merkez Bankası'nda açılan mevduat hesabına katkısı sebebiyle fazla hakkı saklı kalmak üzere şimdilik 300.000 TL katkı payı alacağının dava tarihinden itibaren faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Davalı, 1993 yılında Ahlen Asliye Hukuk Mahkemesi kararı ile boşandıklarını, kararın 03.08.1993 tarihinde kesinleştiğini, TMK'nın 178. maddesinde belirtilen 1 yıllık zamanaşımı süresinin geçtiğini, davanın yetkili mahkemede açılmadığını, evlilik süresince çalıştığını, davacının bu dönemlerde kendisinden ayrı yaşadığından katkısının bulunmadığını, bankadaki paranın ise 27.01.1995 tarihinde açılan hesaba yatırıldığını bu bakımdan hak iddia edilemeyeceğini açıklayarak davanın reddini savunmuştur.
Mahkemece, yabancı mahkemece verilen boşanma kararının 03.08.1993 tarihinde kesinleştiği, katkı payı davasının ise bu tarihten itibaren 1 yıl içinde açılmadığı, ayrıca 10 yıllık genel zamanaşımı süresinin de dolduğu açıklanarak davanın reddine karar verilmiştir. Hükmün davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, Dairece 09.04.2013 gün ve 2012/11493 Esas ve 2013/5223 Karar sayılı kararla onanmıştır. Davacı vekili tarafından süresi içerisinde sunulan karar düzeltme isteği ile, dilekçede belirtilen nedenlerle, onama kararının düzeltilmesi, yerel mahkeme kararının bozulmasına karar verilmesi istenilmiştir.
Taraflar, 30.11.1971 tarihinde evlenmişler, Alman Ahlen Asliye Hukuk Mahkemesi'nde 04.06.1993 tarihinde açılan boşanma davasının kabulüne karar verilmesi üzerine boşanmışlar, hüküm 03.08.1993 tarihinde kesinleşmiştir. Söz konusu boşanma ilamı, Ankara 4. Aile Mahkemesi'nin 14.01.2015 tarihinde kesinleşen kararıyla tanınmıştır. Mal rejiminin tasfiyesine ilişkin temyize konu dava ise 23.05.2011 tarihinde açılmış, davalı tarafça, süresinde zamanaşımı def'inde bulunulmuştur.
Mahkemece, davanın zamanaşımı nedeniyle reddine karar verilmiştir.
5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un 50. maddesi hükmüne göre, yabancı mahkemelerden hukuk davalarına ilişkin olarak verilmiş ve o Devlet kanunlarına göre kesinleşmiş bulunan ilamların Türkiye'de icra olunabilmesi yetkili Türk Mahkemesi tarafından tenfiz kararı verilmesine bağlıdır. Aynı Kanun'un 58/1. maddesine göre de, yabancı mahkeme ilamının kesin delil veya kesin hüküm olarak kabul edilebilmesi, yabancı ilamın tenfiz şartlarını taşıdığının mahkemece tespitine bağlıdır. 59. madde de ise, yabancı ilâmın kesin hüküm veya kesin delil etkisinin, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği andan itibaren hüküm ifade edeceğine yer verilmiştir.
Karşılığı Mülga 2675 sayılı Kanun'da bulunmayan 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun'un 59. maddesi, yabancı mahkemelerce verilen kararların maddi hukuk bakımından ülkemizde hüküm ifade etmeye başlayacağı tarihi göstermeye ilişkin olup, önemli bir eksikliğin giderilmesi bakımından oldukça yerinde bir düzenlemedir. Bu kanun maddesi gereğince; yabancı mahkemelerce verilen hukuk davalarına ilişkin ilamların maddi hukuka ilişkin etkisinin tanıma tenfiz kararının kesinleşmesinden sonra değilde, yabancı mahkeme ilamlarının kesinleşmesinden itibaren hüküm ifade edeceği belirlenmiştir. Söz konusu kanuni düzenleme sayesinde, özellikle ticaret, borçlar, miras ve aile hukuku yönünden maddi hukuk bakımından belirsizlik giderilmek suretiyle önemli haksızlıklar engellenmiştir.
Somut olay bakımından anılan Kanun maddelerinin değerlendirilmesi gerekirse; tanıma tenfiz kararı verilmek koşuluyla, eşler yabancı mahkemenin boşanmanın kabulüne ilişkin ilamının kesinleştiği tarihten itibaren boşanmış sayılırlar. Bu kanuni düzenlemeye göre, sonraki tarihlerde tanıma tenfiz kararı verilse dahi, evlilik birliği yabancı mahkeme ilamının kesinleştiği tarihte sona erer. 5718 sayılı Kanun'un 59. maddesiyle getirilen bu düzenleme sayesinde, eşler yabancı mahkeme ilamının kesinleştiği tarihten itibaren boşanmış sayılacaklarından tanıma tenfiz kararının verildiği tarihe kadar geçen ara dönemde birbirlerine mirasçı olmayacaklar, duruma göre doğan çocuk evlilik dışı doğmuş sayılacaktır. Bu düzenlemeyle, yabancı mahkeme ilanımın kesinleştiği tarih ile tanıma tenfiz kararının kesinleştiği tarih arasındaki ara dönemdeki belirsizlik ortadan kaldırılmıştır. Aksi takdirde, bu dönemde, henüz tanıma tenfiz kararı verilmediğinden evliliğin devam ettiğinin kabulü gerekir ve beraberinde çözümü zor yeni uyuşmazlıklara neden olur. Açıklandığı üzere; 59. madde, yabancı mahkeme ilamının maddi hukuk bakımından etkisinin hüküm ifade edeceği döneme açıklık getirmiştir.
Sorun, dava hakkının kullanılmasında karşılaşılan zamanaşımı süresinin yabancı mahkeme ilamının kesinleşmesi tarihinde mi Yoksa tanıma tenfiz kararının kesinleştiği tarihte mi başlatılacağıdır.
Yabancı mahkemelerce verilmiş ve kesinleşmiş boşanma ilamı hakkında, Türk mahkemelerince tanıma tenfiz kararı verilmedikçe eşler Türk kanunlarına göre boşanmış sayılmayacaklarından, ara dönemde boşanmaya bağlı olarak Türkiye'de açılacak tazminat, nafaka ve mal rejiminin tasfiyesi gibi bazı dava haklarının kullanılması imkanı olmayacaktır. Başka bir anlatımla, bu ara dönemde açılan davaların, davanın görülebilirlik ön koşulu (evlilik devam ettiğinden) gerçekleşmediğinden reddedilmesi gerekecektir. Dairemiz, daha önceki tarihlerde verdiği kararlarda, mal rejiminin tasfiyesine ilişkin alacak davalarında, zamanaşımının yabancı mahkeme ilamının kesinleştiği tarihte başlatılması gerektiğini kabul etmekte idi. Bu görüşün benimsenmesi durumunda; tanıma-tenfiz kararından önceki ara dönemde, taraflar boşanmaya bağlı diğer dava haklarını kullanamayacak, ancak zamanaşımı işlemeye devam edecektir. Zamanaşımı, yabancı mahkeme kararının kesinleştiği tarihte başlayacağından, tanıma tenfiz kararından sonra açılacak davaların zamanaşımı süresinin geçmiş olması sonucu ile karşılaşılması kaçınılmaz olacaktır. Bu görüş, hak sahibinin haktan yararlanmasına izin vermeden, zamanaşımını başlatmak demektir ki; bu durum, hakkın özüne, hakkaniyete, toplum vicdanına ve adalete aykırıdır. Bu bakımdan Dairece görüş değişikliğine gidilerek, boşanmaya bağlı mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan alacak davalarında zamanaşımının başlangıç tarihinin, yabancı mahkeme ilamıyla ilgili tanıma/tenfiz kararının kesinleştiği tarih olarak kabul edilmiştir.
Zamanaşımının işlemeye başlamayacağı, başlamışsa duracağı halleri düzenleyen 6098 sayılı Borçlar Kanunu'nun 153. maddesinin 6. fıkrasına göre (eBK 132/6); alacak, Türk mahkemelerinde ileri sürülemeyecek durumda ise zamanaşımı işlemez. Söz konusu kanuni düzenleme olmasa bile, modern hukuk öğretisi ve evrensel hukuk genel ilkelerine göre; ileri sürülmesi zamanaşımına bağlanan hakların kullanılmasında, zamanaşımı, söz konusu hakkın kullanılabilir duruma geldiği tarihte başlar. Bir hak kullanılabilir duruma gelmeden zamanaşımı işletilemez.
Bu bakımdan; bir alacak davası olarak mal rejiminin tasfiyesine ilişkin alacak davalarında zamanaşımı süresinin; boşanmaya bağlı dava haklarının kullanılabilir hale geldiği, tanıma/tenfiz kararının kesinleşmesi tarihinden başlatılması gerekir. Nitekim, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin 15.07.2009 gün 8466/4071 ile 8. Hukuk Dairesi'nin 08.06.2009 gün 2030/2937 sayılı içtihatlarıda aynı doğrultudadır.
SONUÇ :
Açıklanan nedenlerle, davanın süresinde açıldığı kabul edilerek iddia ve savunma çerçevesinde taraf delillerinin toplanarak bir karar verilmesi gerektiği yönünde yerel mahkeme hükmünün bozulmasına karar verilmesi gerekirken; bu hususların değerlendirilmemesi sonucu onandığı, karar düzeltme isteği sonucu yapılan incelemeyle belirlenmiş olduğundan; davacı vekilinin karar düzeltme isteğinin kabulüne; Dairenin 09.04.2013 gün, 2012/11493 Esas, 2013/5223 Karar sayılı onama ilamının ortadan kaldırılmasına ve açıklanan sebeplerle yerel mahkeme hükmünün BOZULMASINA HMK'nın 442/1 maddesi gereğince ilama karşı karar düzeltme yolu kapalı bulunduğuna, 71,60 TL peşin harcın talep halinde davacıya iadesine, 16.04.2015 tarihinde oybirliği ile, karar verildi.